มะเร็งตับอ่อน (Pancreatic Cancer) ได้รับการขนานนามว่าเป็นหนึ่งใน "ภัยเงียบ" ทางการแพทย์ เนื่องจากเป็นโรคที่ตรวจพบได้ยากในระยะเริ่มต้น มีการดำเนินโรคที่รวดเร็ว และมักแสดงอาการเมื่อโรคได้ลุกลามไปมากแล้ว การตระหนักรู้และทำความเข้าใจเกี่ยวกับโรคนี้จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งเพื่อเพิ่มโอกาสในการตรวจพบและรักษาได้ทันท่วงที

ตับอ่อนคืออะไรและทำหน้าที่อะไร?

ตับอ่อน (Pancreas) เป็นอวัยวะที่อยู่ลึกเข้าไปในช่องท้องบริเวณด้านหลังของกระเพาะอาหาร มีหน้าที่สำคัญ 2 ประการคือ:

1. ผลิตเอนไซม์: ช่วยในการย่อยอาหาร โดยเฉพาะไขมันและโปรตีน

2. ผลิตฮอร์โมน: สร้างฮอร์โมนที่สำคัญ เช่น อินซูลิน (Insulin) เพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

ทำไมมะเร็งตับอ่อนจึงอันตรายและตรวจพบได้ยาก?

สาเหตุที่ทำให้มะเร็งตับอ่อนเป็นโรคที่น่ากังวลมีหลายปัจจัย:

• ไม่มีอาการในระยะแรก: ในระยะเริ่มต้น ก้อนมะเร็งมักมีขนาดเล็กและไม่ก่อให้เกิดอาการผิดปกติใดๆ

• อาการไม่จำเพาะเจาะจง: เมื่อเริ่มมีอาการ ก็มักจะเป็นอาการทั่วไปที่คล้ายกับโรคอื่นๆ ในระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องอืด อาหารไม่ย่อย ทำให้ผู้ป่วยอาจชะล่าใจ

• ตำแหน่งที่อยู่ลึก: การที่ตับอ่อนอยู่ลึกในช่องท้อง ทำให้ไม่สามารถคลำเจอก้อนได้จากการตรวจร่างกายปกติ

• การลุกลามที่รวดเร็ว: เซลล์มะเร็งตับอ่อนมีแนวโน้มที่จะแบ่งตัวและแพร่กระจายไปยังอวัยวะข้างเคียงและต่อมน้ำเหลืองได้อย่างรวดเร็ว

อาการที่ควรสังเกต

แม้จะตรวจพบได้ยาก แต่หากมีอาการเหล่านี้ร่วมกันหลายข้อ หรือเป็นอย่างต่อเนื่อง ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัย:

• ตัวเหลือง ตาเหลือง (ดีซ่าน): เป็นอาการที่พบได้บ่อย เกิดจากก้อนมะเร็งไปกดทับท่อน้ำดี ทำให้น้ำดีคั่งและซึมเข้าสู่กระแสเลือด

• ปวดท้องส่วนบนร้าวไปถึงหลัง: เป็นอาการปวดตื้อๆ ที่ไม่หายขาด

• น้ำหนักลดลงอย่างรวดเร็วโดยไม่ทราบสาเหตุ

• เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน

• อุจจาระมีสีซีดและมีไขมันปน หรือปัสสาวะมีสีเข้ม

• เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 แบบเฉียบพลัน ในผู้ที่ไม่เคยมีปัจจัยเสี่ยงมาก่อน

ปัจจัยเสี่ยงของโรคมะเร็งตับอ่อน

แม้จะยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่มีปัจจัยหลายอย่างที่เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรค ได้แก่:

• การสูบบุหรี่: เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุดและป้องกันได้

• อายุ: ความเสี่ยงจะเพิ่มขึ้นตามอายุ โดยส่วนใหญ่มักพบในผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป

• โรคอ้วนและโรคเบาหวาน: ผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 มีความเสี่ยงสูงกว่าคนปกติ

• ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง: การอักเสบระยะยาวสามารถทำลายเซลล์ตับอ่อนและเพิ่มความเสี่ยงได้

• ประวัติครอบครัว: หากมีคนในครอบครัวสายตรงเคยเป็นมะเร็งตับอ่อน จะมีความเสี่ยงสูงขึ้น

• การรับประทานอาหาร: การรับประทานเนื้อแดงและเนื้อแปรรูปในปริมาณมากอาจเพิ่มความเสี่ยงได้

การวินิจฉัยและการรักษา

หากแพทย์สงสัยว่าอาจเป็นมะเร็งตับอ่อน จะมีการตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติมด้วยวิธีต่างๆ เช่น การตรวจเลือดเพื่อดูค่าสารบ่งชี้มะเร็ง (CA 19-9) การทำอัลตราซาวนด์ การทำ CT Scan หรือ MRI เพื่อดูภาพของตับอ่อนอย่างละเอียด และการส่องกล้องเพื่อตัดชิ้นเนื้อไปตรวจ (Biopsy) เพื่อยืนยันผล

แนวทางการรักษา ขึ้นอยู่กับระยะของโรคและสภาพร่างกายของผู้ป่วย ประกอบด้วย:

• การผ่าตัด: เป็นวิธีเดียวที่มีโอกาสรักษาให้หายขาดได้ แต่จะทำได้เฉพาะในผู้ป่วยระยะเริ่มต้นที่ก้อนมะเร็งยังไม่ลุกลามไปยังอวัยวะสำคัญ

• เคมีบำบัด (Chemotherapy): การให้ยาเพื่อทำลายเซลล์มะเร็ง ใช้ทั้งก่อนและหลังการผ่าตัด หรือเป็นวิธีหลักในผู้ป่วยที่ไม่สามารถผ่าตัดได้

• รังสีรักษา (Radiation Therapy): การฉายแสงเพื่อทำลายเซลล์มะเร็ง มักใช้ร่วมกับเคมีบำบัด

• การรักษาแบบมุ่งเป้า (Targeted Therapy) และภูมิคุ้มกันบำบัด (Immunotherapy): เป็นการรักษาแบบใหม่ที่ออกฤทธิ์จำเพาะเจาะจงต่อเซลล์มะเร็ง

การป้องกัน

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีการตรวจคัดกรองมะเร็งตับอ่อนที่มีประสิทธิภาพสำหรับประชาชนทั่วไป ดังนั้น การป้องกันที่ดีที่สุดคือการลดปัจจัยเสี่ยงที่สามารถควบคุมได้ เช่น งดสูบบุหรี่, ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน, รับประทานอาหารที่มีประโยชน์โดยเน้นผักและผลไม้, ออกกำลังกายสม่ำเสมอ, และหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณมาก

แม้ว่ามะเร็งตับอ่อนจะเป็นโรคที่น่ากังวล แต่การตระหนักรู้ถึงอาการผิดปกติและปัจจัยเสี่ยงต่างๆ จะช่วยให้เราไม่นิ่งนอนใจ และรีบปรึกษาแพทย์เมื่อมีสัญญาณเตือน ซึ่งเป็นกุญแจสำคัญที่สุดในการต่อสู้กับภัยเงียบร้ายนี้