ไม้มงคล หมายถึง ต้นไม้ที่ปลูกไว้ในบริเวณบ้านเพื่อประโยชน์ใช้สอยในครัวเรือน และเอาเคล็ดจากชื่อในการเรียกขานหรือมีผู้ทัก ให้เสียงที่เปล่งออกมาเป็นสิริมงคลแก่ตนผู้เป็นเจ้าของและครอบครัว ซึ่งไม้ที่มีผู้ถือว่าจะเป็น มงคลแก่บ้านเมือง เช่น ไม้ราชพฤกษ์ ไม้ขนุน ไม้มะขาม ไม้พะยูง ไม้กันเกรา ฯลฯ เป็นความเชื่อถือที่มาจากลัทธิพราหมณ์ นิยมใช้เป็นไม้ก้นหลุมของเสาเอกที่จะสร้างอาคารบ้านเรือน โดย ไม้มงคล 9 ชนิด ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือน ก่อนทำการก่อสร้างนิยมทำพิธีวางศิลาฤกษ์โดยใช้ไม้มงคล 9 ชนิด ปักกับพื้นดินไม้ทั้ง 9 ชนิด มีชื่อเป็นมงคลนาม ดังนี้
1. ไม้ราชพฤกษ์ (อาคเณย์) หมายถึง ความเป็นใหญ่และมีอำนาจวาสนา
![]()
2. ไม้ขนุน (เหนือ) หมายถึง หนุนให้ดีขึ้นร่ำรวยขึ้น ทำอะไรจะมีผู้ให้การเกื้อ
3. ไม้ชัยพฤกษ์ (ตะวันออก) หมายถึง การมีโชคชัย ชัยชนะ
4. ไม้ทองหลาง (ศูนย์กลาง) หมายถึง การมีเงินมีทอง
![]()
5. ไม้ไผ่สีสุก (พายัพ) หมายถึง มีความสุข
6. ไม้ทรงบาดาล (อิสาน) หมายถึง ความมั่นคง หรือทำให้ บ้านมั่นคงแข็งแรง
7. ไม้สัก (ทักษิณ) หมายถึง ความมีศักดิ์ศรี ความมีเกียรติ
![]()
8. ไม้พะยูง (หรดี) หมายถึง การพยุงฐานะให้ดีขึ้น
9. ไม้กันเกรา (ปัจฉิม) หมายถึง ป้องกันภัยอันตรายต่าง ๆ หรืออีกชื่อหนึ่งว่าตำเสา ซึ่งอาจหมายถึง ทำให้เสาเรือนมั่นคง
ชีวิตของชาวไทยนับแต่อดีตกาล เป็นชีวิตที่มีความเป็นอยู่อย่างเรียบง่ายพอมี พอกินตามอัตภาพ เหมาะสมกับการดำรงชีวิตและสภาพแวดล้อมที่มีความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งต้นไม้ คนไทยทั่วทุกภาคจึงนิยมปลูกต้นไม้ไว้ในบริเวณที่อยู่อาศัยของตนเอง บางชนิดเป็นพืชผัก เก็บมาทำอาหารภายในครอบครัว บางชนิดนำมาทำยา บางชนิดนำมาทำเป็นเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม หรือของใช้ต่าง ๆ ฯลฯ ประกอบกับคนไทยเป็นผู้มีนิสัยช่างรู้ช่างคิด และยังมีลักษณะเด่นเฉพาะตัวอีกหลายประการ จึงทำให้เกิดการแสวงหาสิ่งที่มาเอื้อและอำนวยประโยชน์ทั้งแก่ตนเองและผู้ใกล้ชิด จากความเคยชินและประสบการณ์ที่สร้างสมกันมายาวนานทำให้เกิดความรู้หรือวิทยาการแขนงต่าง ๆ ความสัมพันธ์ระหว่างคนกับต้นไม้ที่มีมาอย่างยาวนานเช่นนี้ ต้นไม้จึงมีอิทธิพลต่อวิถีชีวิตคนไทย เกิดเป็นความเชื่อ หรือพิธีกรรมที่มีต้นไม้เข้ามามีส่วนเกี่ยวข้อง ที่เห็นได้เด่นชัดคือคนไทยมีคติความเชื่อเกี่ยวกับความเป็นมงคลของต้นไม้แต่ละชนิด ซึ่งต่อมาได้กลายเป็นมรดกที่ทรงคุณค่าถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่นมิให้สูญหาย
มีพิธีกรรมหลายอย่างที่นิยมนำไม้มงคลเข้าไปเป็นส่วนประกอบสำคัญที่จะขาดเสียมิได้ โดยเฉพาะพิธีวางศิลาฤกษ์ เพื่อความเป็นสิริมงคล จึงจัดพิธีบวงสรวงพลีกรรมตามลัทธิพราหมณ์ พร้อมกับพิธีเจริญพระพุทธมนต์ตามแบบศาสนาพุทธควบคู่ไปด้วย เพื่อให้พิธีดังกล่าวบังเกิดความศักดิ์สิทธิ์เป็นมงคลแก่สถานที่ ที่จะก่อสร้างยังประโยชน์ให้เกิดความเจริญรุ่งเรืองให้แก่เจ้าของอาคารสถานที่ ตลอดจนผู้อยู่อาศัยและนิยมนำไม้มงคล 9 ชนิด เข้าร่วมพิธีด้วย ซึ่งได้ยึดถือปฏิบัติสืบทอดกันมาอย่างยาวนานจนถึงปัจจุบัน
|